„Uczucia przychodzą i odchodzą jak chmury na wietrznym niebie. Świadome oddychanie jest moją kotwicą” – Thich Nhat Hanh. Słowa tego czołowego nauczyciela buddyjskiego, trenera uważności, są doskonałym wprowadzeniem do zagadnienia, którego wartość w szkołach jest coraz bardziej dostrzegana.
Uważność to „nasza wewnętrzna kopalnia złota” – przekonuje trener mindfulness – Frits Koster. To wrodzona zdolność, która jest rozwijana i pogłębiana przez praktykowanie. W dzisiejszych czasach wszyscy borykamy się z natłokiem informacji, często wykonujemy wiele czynności jednocześnie. Nasze myśli wybiegają w przyszłość lub rozpamiętują przeszłość, nie potrafimy skupić się na chwili obecnej, doświadczamy stresu, a nasz wewnętrzny spokój zanika. Dlatego właśnie praktykowanie uważności jest niezwykle istotne. Wychodząc naprzeciw potrzebom uczniów, w Szkole Podstawowej im. T. Kościuszki w Połańcu w dniach od 16 do 23 stycznia zorganizowano „Tydzień uważności”. Celem podjętych działań było zapoznanie zarówno uczniów, jak i nauczycieli z ideą uważności, wprowadzenie nawyku świadomego oddechu, skupienie się na tym, co jest tu i teraz, rozwijanie umiejętności relaksowania się oraz kreatywności.
Jedną z pierwszych aktywności podjętych w ramach „Tygodnia uważności” było opracowanie przez panie Małgorzatę Studnicką i Iwonę Damm scenariusza zajęć poświęconych treningowi uważności oraz omówienie jego roli w codziennym funkcjonowaniu dzieci i dorosłych. „Uważność” to temat nowy, dlatego w celu jego przybliżenia w dniach 11 stycznia 2023 r. w klasie II d oraz 13 stycznia 2023 r. w klasie V e odbyły się lekcje otwarte dla wychowawców i nauczycieli. Autorki scenariusza zabrały wszystkich obecnych w podróż do krainy uważności. W ramach treningu z uczniami skupialiśmy się na oddechu, nazywaliśmy własne emocje, słuchaliśmy sygnałów, jakie wysyła nam ciało i lepiej poznawaliśmy siebie. Zajęcia te cieszyły się dużym zainteresowaniem i uznaniem zarówno wśród uczniów, którzy chętnie podejmowali proponowane aktywności, jak i obecnych na nich nauczycieli. Uczestnictwo w treningu pozwoliło pedagogom na lepszą organizację zajęć w swoich klasach.
W centralnym miejscu naszej placówki na szkolnym drzewie „wyrosły” emblematy zmysłów, bowiem zmysły to ważny element w uważności. Wychowawcy klas I-III wraz z uczniami włączyli się do wspólnego dekorowania drzewa, umieszczając na nim swoje pomysły na ćwiczenie uważności poprzez zmysły. Wszystkie szkolne hole zostały ozdobione ważnymi cytatami dotyczącymi uważności i relaksu. Tydzień od 16 do 23 stycznia zwieńczony został „Dniem Uważności”, który wspólnie świętowaliśmy w poniedziałek 23 stycznia 2023 r. Z tej okazji na holu głównym powstała piękna dekoracja tematyczna – gazetka poświęcona „Uważności” oraz wyeksponowane zostały specjalnie zaprojektowane plakaty. W tym dniu na uczniów czekały tematyczne stoliki, przy których mogli pobudzić swoje zmysły: zapachowy, smakowy i dotykowy. Uczniowie i nauczyciele chętnie próbowali nieznanych im dotychczas smaków herbat, relaksowali się, czując aromat egzotycznych kadzidełek oraz słuchając muzyki relaksacyjnej płynącej ze szkolnego radiowęzła. Wszyscy mogli się zatrzymać w kąciku sensorycznym, gdzie królował dotyk oraz ćwiczyć koncentrację uwagi, wykonując proponowane ćwiczenia. Szkolne dzieci chętnie tworzyły budowle z piankoliny i piasku sensorycznego oraz podążały śladem jaszczurki ukrytej w żelowym woreczku. Ogromnym zainteresowaniem cieszyła się, samodzielnie wykonana przez pomysłodawczynie akcji, ścieżka sensoryczna. Uczniowie spacerowali po niej boso, intensywnie doświadczając rożnych faktur. Dla uczniów pierwszych klas panie Iwona Damm, Małgorzata Studnicka i Monika Moryto zorganizowały zajęcia uważności i relaksu, podczas których najmłodsi uczyli się, że uważność zaczyna się od oddechu, że jest on wyjątkowy i towarzyszy nam zawsze i wszędzie. Jest to początek procesu, który rozluźnia nas i uspokaja. Wspólnie trenowaliśmy również jedność z ciałem i umysłem, wykonując ćwiczenia, które przyniosły wiele radości i zabawy. Podczas finału „Tygodnia Uważności” dla całej społeczności szkolnej, wyświetlona została tematyczna prezentacja. Uczniowie mogli także wysłuchać audycji poświęconej oczywiście uważności oraz wykonać krótkie ćwiczenia oddechowe i wizualizacje. Wszystko to odbywało się pod czujnym okiem żabki, która jest symbolem uważności.
„Tydzień Uważności” w naszej szkole był niezwykłym czasem. Uczyliśmy się bowiem uważnie odbierać świat wszystkimi zmysłami, dostrzegać swoje ciało, które staje się wrażliwsze na to, co dzieje się wokół oraz na to, co dzieje się w nim samym. Zatapialiśmy się w swoich zmysłach i emocjach. I chociaż nauka uważności nie przychodzi łatwo, to przekonaliśmy się, że podobnie jak w sporcie, wyniki możemy osiągnąć poprzez częste i świadome ćwiczenia.
Mamy nadzieję, że nasza przygoda z uważnością będzie trwała, bo przywołując słowa Jona Kabat-Zinna „wszystko i cokolwiek – pieszczota wiatru na skórze, gra światła i cienia, czyjś wyraz twarzy, jakiś przejściowy skurcz na ciele, jakaś przelotna myśl – może stać się dla nas nauczycielem chwili bieżącej, przypominać nam o możliwości bycia w pełni obecnym. Wszystko i cokolwiek – o ile świadomie wyjdziemy temu naprzeciw”.
Z edukacyjnego punktu widzenia, uważność do bardzo ważna umiejętność, przydatna w szkole i pracy, która pozwala na lepszą koncentrację, lepsze wyniki w nauce i pracy, poprawę samopoczucia, uzyskanie wewnętrznego spokoju, lepsze radzenie sobie ze stresem. W szkole, a potem w pracy te wartości są nie do przecenienia.
„Tydzień Uważności” był częścią całorocznego programu profilaktyczno – wychowawczego „Zdrowy rok szkolny”, który dzięki zaangażowaniu Szkolnego Zespołu Wychowawczego i współpracujących nauczycieli, jest realizowany w bieżącym roku szkolnym w Szkole Podstawowej im. T. Kościuszki w Połańcu. Program ten częściowo jest finansowany ze środków Urzędu Miasta i Gminy w Połańcu przeznaczonych na profilaktykę.
Uważność w naszej szkole dopiero się zaczyna, a więc bądźcie uważni na nasze działania i na samych siebie.
Pozdrawiamy z uważnością.
Małgorzata Sokołowska
Iwona Damm
Małgorzata Studnicka
Monika Moryto
